Co oznacza ból głowy i jak go leczyć?
- Prawie wszyscy z nas miewają czasem bóle głowy. Twój ból głowy może jednak różnić się od bólu innej osoby.
- Bóle głowy są zazwyczaj klasyfikowane jako bóle samoistne i wtórne. Wtórne bóle głowy zwykle wynikają z choroby.
- Większość bólów głowy to zwykłe bóle samoistne. Trzy najczęściej występujące rodzaje samoistnych bólów głowy to: napięciowe, migrenowe i klasterowe bóle głowy.
- Każdy rodzaj bólu głowy ma swój specyficzny przebieg i przyczynę. Jeżeli nauczysz się rozpoznawać swój ból, łatwiej się z nim uporasz.
Bóle głowy dotykają nie tylko dorosłych. Dzieci też je miewają, w tym napięciowe bóle głowy – jedyna różnica w tym, że nie zawsze potrafią o tym powiedzieć, zwłaszcza te młodsze. Chociaż nie zawsze są to bóle poważne, warto obserwować temat bólu głowy u dziecka i skonsultować się z lekarzem w razie pogorszenia.
Napięciowe bóle głowy
Napięciowe bóle głowy to najczęstszy rodzaj bólu głowy, którego wielu z nas doświadcza w pewnych momentach życia.
Napięciowy ból głowy jest dokuczliwy. Może zacząć się powoli i stopniowo nasilać. Może powodować uczucie uciskania głowy, jak w imadle. Ból bywa ciągły i odczuwany po obu stronach głowy, jakby nosić ciasną opaskę. Mięśnie szyi mogą być także bardzo napięte. Ból może promieniować na całą głowę lub tylko z boku lub z tyłu głowy; szyja też może boleć.
Takie bóle głowy trwają tylko chwilę, ale czasami utrzymują się też przez kilka godzin. Zwykle jednak napięciowe bóle głowy nie są bardzo nasilone i większości przypadków można z nimi normalnie funkcjonować.
Przyczyny i czynniki napięciowego bólu głowy
Napięciowy ból głowy jest odczuwany jako ból pochodzący z głowy. Źródłem bólu może być jednak nadwerężenie mięśni. Mogą w tym uczestniczyć mięśnie twarzy, szyi i całej głowy. Przy nadwerężeniu mięśni może dojść do uwolnienia substancji zwanych prostaglandynami w miejscu urazu. Prostaglandyny stymulują receptory bólu, które z kolei mogą powodować odczuwanie bólu wokół tego miejsca.
Przyczyną nadwerężenia mięśni może być kilka czynników:
- stres i niepokój może wywołać uczucie napięcia mięśni
- nieprawidłowa postawa może spowodować napinanie mięśni szyi, twarzy i głowy podczas pracy przy biurku
- mrużenie oczu przy intensywnym wpatrywaniu się w ekran komputera może także wiązać się z nadwerężeniem mięśni twarzy, głowy i szyi
- czasami odczuwamy napięcie przy zmęczeniu, skutkiem czego może dojść do nadwerężenia mięśni
- hałas, odwodnienie i niektóre zapachy mogą wywołać napięcie i doprowadzić do nadwerężenia mięśni
Postępowanie przy bólu głowy
Leczenie może być ukierunkowane na zapobieganie produkcji prostoglandyn. Nurofen to dobrze znany lek na napięciowe bóle głowy. Zawiera ibuprofen, który hamuje powstawanie prostaglandyn.
Do innych leków na napięciowe bóle głowy należy paracetamol i aspiryna.
Migrenowe bóle głowy
Migrenowe bóle głowy zwykle zwane po prostu „migrenami”, to również dość częsty rodzaj bólu głowy. Przyjmuje się, że z migrenami boryka się jedna na pięć kobiet i jeden na piętnastu mężczyzn.
Migrenowe bóle głowy odczuwa się zazwyczaj jako pulsujący ból po jednej stronie głowy, chociaż można je czuć po obu stronach. U niektórych osób to jednak nie tylko uczucie bólu w okolicach głowy. Migreny często dają więcej różnych objawów. Może to być na przykład nadwrażliwość na światło i/lub dźwięki. Osoby cierpiące na migreny mogą też mieć mdłości albo wymiotować podczas napadu migreny.
Zatokowy ból głowy
Zatoki to przestrzenie za nosem, oczami i policzkami. Zatokowy ból głowy może wynikać z zapalenia zatok i nagromadzenia śluzu. Powoduje to ucisk w przestrzeniach zatokowych, co następnie wywołuje ból. Takie bóle głowy mogą być bardziej dokuczliwe o poranku. Dzieje się tak dlatego, że odprowadzanie śluzu nocą jest ograniczone, wskutek czego w tym czasie dochodzi do jego nagromadzenia.
Klasterowe bóle głowy
Klasterowe bóle głowy to raczej rzadkość. Tego typu ból głowy dotyka zaledwie 1-2 na 1000 osób. Może być nawet bardziej bolesny i osłabiający niż migrena. Występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet, a z obserwacji wynika, że szczególnie u nałogowych palaczy.
Klasterowe bóle głowy są odczuwane w grupach lub „klastrach”. Taki klaster może oznaczać od jednego do ośmiu napadów bólu głowy każdego dnia przez kilka tygodni lub miesięcy. Głowa zaczyna często boleć w nocy, na przykład godzinę lub dwie po zaśnięciu. Po zakończeniu serii takich napadów bólu chory może przez pewien czas nie odczuwać żadnego bólu.
Jak rozpoznać klasterowy ból głowy?
Ten intensywny ból jest zwykle skoncentrowany w strefie wokół i z tyłu jednego oka. U wielu chorych jest to ta sama strona za każdym razem. U innych może się zmieniać, czasami lewa, czasami prawa. Ale zawsze ból występuje tylko po jednej stronie.
Klasterowy ból głowy rozwija się bardzo szybko. Zwykle osiąga apogeum w ciągu 5-10 minut i pozostaje na tym poziomie przez 30 do 60 minut. Może trwać dłużej, ale zazwyczaj maksymalnie trzy do czterech godzin. Ból może minąć dość nagle, przynosząc choremu ogromną ulgę.
Osoby z klasterowymi bólami głowy mogą czuć się bardzo rozdrażnione i niespokojne podczas napadu bólu. Czasami nie wiedzą, co ze sobą zrobić – tak silny jest ból. Mogą czuć potrzebę chodzenia tam i z powrotem, aby łatwiej znieść ból. Chorzy mogą także podejmować drastyczne środki, starając się poradzić sobie z bólem, uciekając się do metod, które są wręcz bardziej bolesne niż kojące.
Jak gdyby intensywny ból sam w sobie nie wystarczył, klasterowy ból głowy często idzie w parze również z innymi objawami. Może to być zatkany nos albo katar, zwykle tylko z jednej dziurki, zaczerwienienie i łzawienie oczu, albo opadanie i opuchlizna powieki po tej samej stronie, gdzie odczuwany jest ból. A do tego – co chyba nie jest zaskoczeniem – także wypieki na twarzy i potliwość.
Przyczyny i czynniki klasterowego bólu głowy
Dokładna przyczyna klasterowego bólu głowy jest przedmiotem wielu badań naukowych. Zakłada się, że ten rodzaj bólu wiąże się z podwzgórzem – obszarem w mózgu, który odgrywa ważną rolę w komunikacji układu nerwowego z innymi funkcjami w organizmie. Sugerowany jest także związek genetyczny, ponieważ 1 na 20 osób cierpiących na klasterowe bóle głowy ma w rodzinie kogoś, kto również boryka się z tą dolegliwością.
Alkohol to znany czynnik sprzyjający napadom klasterowym. Osobom chorym zaleca się rezygnację z alkoholu, szczególnie w okresie napadów klasterowego bólu głowy. Do innych przyczyn należą intensywne zapachy, takie jak opary benzyny i farby. Przegrzewanie, ćwiczenia i palenie to kolejne znane czynniki. Warto zatem rzucić palenie lub przynajmniej je ograniczyć.
Postępowanie z klasterowym bólem głowy
Niezależnie od czasu trwania klasterowego bólu głowy, jego leczenie jest ukierunkowane na zmniejszenie częstotliwości lub działanie szybsze niż przy podaniu leku dostępnego bez recepty.
Zatokowe bóle głowy
Zatoki to przestrzenie za nosem, oczami i policzkami. Zatokowe bóle głowy mogą wynikać z zapalenia zatok i nagromadzenia śluzu. Powoduje to ucisk w przestrzeniach zatokowych, co następnie wywołuje ból. Takie bóle głowy mogą być bardziej dokuczliwe o poranku. Dzieje się tak dlatego, że odprowadzanie śluzu nocą jest ograniczone, wskutek czego w tym czasie dochodzi do jego nagromadzenia.
Bóle głowy na tle hormonalnym
Niektóre bóle głowy u kobiet mają podłoże hormonalne. Może to być na przykład migrena miesiączkowa. Ponad 50% kobiet cierpiących na migreny zauważyło związek napadów bólu z menstruacją.
Ból głowy na tle hormonalnym może pojawić się podczas miesiączki wskutek spadku poziomu hormonu – estrogenu. Istnieją także inne przyczyny związane z hormonami:
- niektóre kobiety rzadziej cierpią na ból głowy, gdy stosują dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, a inne z kolei częściej borykają się z bólem głowy;
- zbliżając się do menopauzy, kobiety mogą odczuwać większe nasilenie bólu głowy. Może to wynikać z częstszych miesiączek i zakłócenia prawidłowego cyklu hormonalnego;
- w pierwszych tygodniach ciąży bóle głowy mogą być bardziej nasilone, ale zwykle słabną lub nawet ustają w ostatnich miesiącach ciąży.
Zapobieganie i leczenie bólu głowy na tle hormonalnym
Migrenowym napadom bólu głowy o podłożu hormonalnym można zapobiegać poprzez stosowanie odpowiedniej diety, regularny rytm snu i unikanie stresu.
Leczenie migreny może przynieść ulgę w bólu. Leczenie trzeba jednak dostosować do indywidualnych potrzeb kobiety. W sprawie dalszych wskazówek skonsultuj się ze swoim lekarzem, jeżeli podejrzewasz, że cierpisz na migreny lub inne bóle głowy o podłożu hormonalnym.
Jakie inne czynniki mogą wywoływać ból głowy?
Ból głowy może być związany z nadmiernym spożyciem alkoholu, przeziębieniem i grypą, „zaburzeniem skroniowo-żuchwowym”, które ma wpływ na mięśnie szczęki odpowiedzialne za życie, a także z obturacyjnym bezdechem sennym. Przyczyną bólu głowy może być również uraz głowy, wstrząs i zatrucie tlenkiem węgla.
Jak zapobiegać bólom głowy?
Najpierw praca do późna w nocy, teraz spóźnisz się na ważne spotkanie, a ten raport wciąż nie jest gotowy. Nic dziwnego, że dokucza Ci napięciowy ból głowy!
Dni pełne pośpiechu w połączeniu z niedoborem snu mogą maksymalnie zwiększać stres, co może być przyczyną samoistnego bólu głowy, a ten z kolei wpływa na Twoją wydajność w pracy i wytrącić organizm z równowagi. Aby praca była strefą wolną od bólu głowy, wypróbuj następujące wskazówki.
Opracuj codzienny plan gry
Stworzenie codziennej listy zadań pomoże Ci uporządkować myśli i określić priorytety na nadchodzący dzień. Na początek zastanów się, kiedy masz najwyższą produktywność – jesteś skowronkiem czy sową? Zaplanuj dzień tak, aby z najtrudniejszymi zadaniami zmierzyć się w czasie swoich najlepszych możliwości.
Wyznacz granice
Gdy praca zaczyna wkraczać w Twoje życie osobiste, poziom stresu może wzrastać, a napięciowe bóle głowy występują częściej. Jednym ze sposobów na utrzymanie zdrowej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym jest ustalenie wyraźnych granic. Łatwo powiedzieć? Zacznij małymi krokami – nie włączaj komputera w domu, znajdź czas na swoje hobby lub organizuj spotkania z przyjaciółmi i rodziną.
Bądź w kontakcie z ludźmi
Budowanie kontaktów z ludźmi i nawiązywanie dobrych relacji z rodziną i przyjaciółmi ma pozytywny wpływ na samopoczucie. Ciężki dzień? Wszystko Cię przytłacza? Zadzwoń do przyjaciela i porozmawiaj o tym, aby spojrzeć na sprawy z innej perspektywy. Warto też zadbać o wsparcie w miejscu pracy – zrób przerwę na kawę i pośmiej się razem ze współpracownikami.
Więcej ruchu
Jeżeli siedzisz przed komputerem przez cały dzień, bardzo możliwe, że masz za mało ruchu – to czynnik silnie związany z bólem głowy. Aktywność fizyczna poprawia nastrój i dodaje energii, a przy tym pomaga zmniejszyć stres i napięcie. Krótki spacer podczas przerwy na lunch albo nawet proste ćwiczenia – takie jak joga czy prace ogrodowe – mogą wystarczyć, aby poprawić Twoją kondycję i ograniczyć napięciowe bóle głowy.
Nie pomijaj posiłków
Wszyscy wiemy, że prawidłowe odżywianie to klucz do dobrego zdrowia, ale gdy jest się zajętym, trudno znaleźć czas, żeby wybrać coś odpowiedniego albo w ogóle cokolwiek zjeść. Tymczasem pominięcie posiłku obniża poziom cukru we krwi, co czasem może stać się przyczyną bólu głowy albo spowodować nasilenie napięciowego bólu głowy, który jest już obecny. Na dobry początek zjedz codziennie zdrowe śniadanie – to pomaga ograniczyć stres i poprawić wyniki w pracy.
Odeśpij stres
Zmęczenie często wywołuje napięciowy ból głowy. Zwiększenie ilości snu może pomóc zmniejszyć ryzyko napięciowego bólu głowy. Sen pomaga w rozluźnieniu mięśni głowy i szyi.
Masz trudności z zasypianiem? Spróbuj zmienić swój rytm wieczoru. Pomocne może być kładzenie się do łóżka o regularnej porze i unikanie kofeiny wieczorami. Możesz też sprawić sobie nową poduszkę albo zmienić pozycję, w której śpisz.
Sprawdź swoją postawę
Ból pleców nie jest jedyną konsekwencją nieprawidłowej postawy – odpowiednie ustawienie biurka i krzesła może pomóc ograniczyć także ryzyko bólu głowy. Siedzenie na ergonomicznym krześle pomaga zadbać o naturalną krzywiznę kręgosłupa, co może pomóc w złagodzeniu napięcia mięśni szyi, ramion i pleców.
Możesz także zmienić ustawienie monitora komputera, aby znajdował się na poziomie oczu lub nieco niżej, co poprawia postawę. Jasne oświetlenie może także wywołać ból głowy; spróbuj nałożyć ekran zapobiegający refleksom na monitor komputera i zadbaj o regularny odpoczynek od ekranu, aby chronić oczy.
Kiedy zasięgnąć porady lekarza?
Omówiliśmy tu kilka różnych rodzajów i przyczyn bólu głowy. Jeżeli jednak masz jakiekolwiek wątpliwości co do swojego bólu głowy, zawsze warto skonsultować się z lekarzem. Jeżeli ból pojawił się po urazie głowy, jeżeli się nasila albo jeżeli masz problemy ze wzrokiem, wyraźnym mówieniem, gorączkę lub mdłości, niezwłocznie zgłoś się do lekarza.